Donderdag 2 maart –
De werkelijkheid bestaat uit meerdere werkelijkheden.
Jan van den Berg
Echte kennis ontstaat door met mensen in dialoog te gaan. Dit dialoog vormt als het ware weer een slijpsteen van je eigen denken. Wanneer iemand je een goede vraag stelt, kan dit je aan het denken zetten en je soms doen twijfelen aan of wat je denkt of hebt gedacht, werkelijke kennis is.
De afgelopen tijd heb ik veel mogen luisteren naar verschillende professionals binnen verschillende disciplines. Ik heb ook steeds meer het gevoel gekregen daardoor helderder te kunnen nadenken, beter tot een bepaalde kern te komen en daardoor weer nieuwe inzichten en ideeën heb gekregen. Er komt ook steeds meer denkruimte vrij, omdat ik als het ware flexibeler word in mijn denken.
Eén van mijn leerdoelen is het stellen van goede vragen. Dit om wijzer te worden, de denkwereld van andere te ontdekken, maar ook om op de juiste manier vragen te kunnen stellen over belangrijke maatschappelijke thema’s. In een maatschappij waarbij polarisatie een steeds meer voorkomend probleem lijkt te worden, lijkt het mij belangrijk eerst te luisteren en anderen proberen te begrijpen nog vóórdat we zelf begrepen worden.
Als ik een uur had om een probleem op te lossen en mijn leven zou ervan afhangen, dan zou ik de eerste 55 minuten besteden aan het bepalen van de te stellen vraag.
Albert Einstein
Tijdens de gastles van Karel van den Berg moesten we nadenken over onze onderscheidende waarde als journalist. De onderscheidende waarde welke ik had opgeschreven was: ‘Met een vernieuwende blik naar journalistiek kijken en dit toe te passen om op deze manier een steentje bij te dragen aan het terugwinnen van het vertrouwen in de journalistiek.’. Ik denk dat mijn leerdoel, het stellen van goede vragen samen met écht goed kunnen luisteren, hier een goede basis voor kunnen vormen.
In de gastles van Karel kwam ook naar voren dat op redacties al snel wordt gedacht in relevantie op basis van of iets al eens besproken of gepubliceerd is. Karel zette daar tegenover, dat je juist oorspronkelijke vragen en observaties moet vinden die leiden naar nieuwe of onbekende feiten of inzichten. “Maak van bekende antwoorden, nieuwe vragen.”
Dat is toch zeker een beschamend soort domheid, te denken dat je iets weet wat je niet weet?
Socrates
Wat is een vraag eigenlijk?
Ik ben momenteel het boek Socrates op sneakers van Elke Wiss aan het lezen. Zij heeft in haar boek een hele mooie definitie geformuleerd:
“Een vraag is een uitnodiging. Een uitnodiging tot nadenken, uitleggen, aanscherpen, verdiepen, informatie verschaffen, onderzoeken, verbinden.
Een goede vraag is helder geformuleerd en wordt geboren uit een open, nieuwsgierige houding.
Een goede vraag blijft bij (het verhaal van) de ander.
Een goede vraag zet het denken in beweging.
Een goede vraag leidt tot verheldering, nieuwe inzichten of een nieuw perspectief voor de beantwoorder van die vraag.” (blz. 31 – Socrates op Sneakers)
Oordelen
Naast de kwartjes, af en toe rijksdaalders, die zijn gevallen als het gaat om het belang van goede vragen stellen, ben ik mij ook gaan beseffen wat voor invloed oordelen heeft en hoevaak we eigenlijk oordelen. Je kunt het simpelweg niet níét doen. Iets waar ik inmiddels wel achter ben is dat we, ook ik, vaak te snel en ongenuanceerd oordelen. Als dat oordeel eenmaal daar is, is het ook heel lastig om hier vanaf te wijken. Maar tegelijkertijd leggen we vaak ook nog eens een oordeel over ons oordeel heen, want we voelen ons misschien schuldig over het oordelen en vinden dat dat oordelen niet mag. Aan de andere kant zijn daar de ‘positieve’ oordelen. We vinden dat iemand mooi, aardig of slim is en dit lijkt wel ‘geoorloofd’ te zijn.
In Socrates op Sneakers staat een interessante opdracht over het uitschrijven van een oordeel. Ik wil, de eerst volgende keer dat ik mezelf betrap op een oordeel, deze opdracht uitvoeren. Deze zal ik dan ook aan dit blog toevoegen.
De opdracht luidt als volgt:
1. Schrijf je oordeel uit. Wat dacht je letterlijk?
2. Beschrijf de situatie die eraan ten grondslag lag, ook letterlijk.
3. Bedenk drie oordelen die iemand in exact dezelfde situatie ook zou kunnen hebben.
4. Bedenk per oordeel een argument dat dat oordeel ook ondersteunt.
5. Zie hoe ook die andere oordelen ‘waar’ zouden kunnen zijn. Alleen dat biedt je al wat ruimte en lucht in je hoofd en zorgt voor andere perspectieven.