Vrijdag 24 maart – Terugblik
Maandag – Mentale gezondheid
De week begon met een bijzondere lezing en masterclass ‘mentale gezondheid’ met Israel van Dorsten. In de documentaire: ‘Kinderen van Ruinerwold‘ en in Israel’s boek: ‘Wij waren, ik ben. Weg uit Ruinerwold‘, komt maar al te goed naar voren hoe uitzonderlijk de jeugd van Israel geweest is. Vijfentwintig jaar lang werd hij afgesloten van de buitenwereld en was hij slachtoffer van emotionele mishandeling en (religieuze) machtsmisbruik.
De documentaire en het boek schetsten al een duidelijk beeld van de situatie waarin dit gezin zich verkeerde en dan met name die van Israel. Zijn verhaal in het echt horen vond ik persoonlijk erg indrukwekkend. Wel vond ik het jammer dat de interviewer gedurende deze masterclass niet echt diep in ging op zijn mentale situatie.
In oktober 2019 ontsnapte Israel aan zijn persoonlijke situatie door een café binnen te stappen. Het personeel belde de politie en vanaf dat moment veranderde zijn hele leven. Tijdens het interview werden wij als publiek globaal door deze situatie heen geleid. 2020 was het jaar waarin corona uitbrak en de hele wereld op zijn kop stond. Ik was juist erg benieuwd hoe dít voor hem was, samen met alle nieuwe indrukken die op hem afkwamen. Nieuwe mensen leren kennen, het kiezen en vervolgens volgen van een studie, zelfstandig wonen etc.. Deze onderwerpen kwamen niet aan bod.*
*Ik heb Israel zelf nog benaderd, omdat ik graag nog met hem in gesprek zou gaan.
Dinsdag – Rechtbank
Deze dag stond in het teken van de rechtbank. We bezochten het Paleis van Justitie, waar we vervolgens in gesprek gingen met Marieke van Nistelrooij (medewerker communicatie) over o.a. de regels en procedures van de rechtbank en een politiezitting bijwoonden. Tot slot gingen we in gesprek met senior-strafrechter Mariejanne Waals, waarbij we de kans kregen vragen te stellen met betrekking tot de politiezitting en haar werk als senior-strafrechter. Mariejanne was heel erg open en toegankelijk en we hebben haar een hoop vragen kunnen stellen. Dit gesprek heeft mij een duidelijk beeld gegeven van wat een rechter allemaal doet, de grote maatschappelijke rol welke deze met zich meedraagt en hoe het recht in zijn werk gaat.
De zitting welke we mochten bijwonen, betrof geen verdachte met schokkende strafbare feiten. Op verschillende momenten had de verdachte blikken bier uit een aantal supermarkten gestolen en bij de opvang waar hij verbleef werd hij verdacht van het in de brand steken van een matras. Toch duurde de zitting bijna anderhalf uur. Ook waren er (tot mijn verbazing) twee advocaten aanwezig en twee specialisten: een psychiater én een psycholoog.
Toen de rechter de persoonlijke situatie van de verdachte in kaart bracht, samen met de input van de specialisten, werd al snel duidelijk dat deze erg slecht was. De verdachte had duidelijk een alcohol probleem samen met verschillende psychische problemen. Hij had al eerder een aantal dagen in de gevangenis doorgebracht voor een soortgelijk strafbaar feit, maar dit had zijn mentale situatie alleen maar verslechterd. De rechter hield hier uiteindelijk rekening mee in de uiteindelijke uitspraak welke zij deed.
Ergens had ik het met deze man te doen. De psychiater en psycholoog maakte kenbaar dat hij zich in de rechtbank beter voordeed dan hij in werkelijkheid was. De hulp welke hij nu kreeg in de huidige instelling waar hij verbleef, bleek tevergeefs. Hij zou moeten worden overgeplaatst, maar werd nergens aangenomen. Ook lange wachtlijsten speelden een rol. Zijn situatie leek haast onomkeerbaar en er was ook geen zekerheid dat hij dezelfde strafbare feiten wederom zou plegen. Ik vroeg mij af wat zo iemand nou nodig zou hebben. De specialisten leken in ieder geval de hoop in hem verloren te hebben.
Woensdag – Forensische kliniek
Deze dag bezochten we de Woenselse Poort. Een forensische kliniek in Eindhoven voor mensen met een psychiatrische aandoening. We gingen in gesprek met Matty Timmermans over zijn werk in de kliniek, spraken met ervaringsdeskundige Toon Walravens die tevens ook een documentaire had uitgebracht over zijn leven welke wij mochten zien, we gingen in gesprek met een bewoner en tot slot spraken wij met Reginald Snijder over de problemen welke zij ervaren omtrent de (journalistieke) communicatie over de Woenselse Poort.
Van te voren had ik al een bepaald beeld gevormd bij deze ‘TBS kliniek’, zoals ik dacht dat deze genoemd werd. Uiteindelijk werd duidelijk dat de juiste benaming ‘forensische kliniek’ betrof. Ik vond het toch wel spannend deze te gaan betreden en ik was benieuwd wat ons te wachten stond.
Het werd mij al snel duidelijk dat ik volledig was gevoed door vooroordelen over TBS en deze specifieke kliniek. Dit begon te dagen bij de vraag van Matty: “Is TBS een straf of een maatregel?“. Ik vond dit direct al een lastige vraag, omdat je altijd leest over TBS als straf. Soms zelfs in combinatie met een gevangenisstraf. Na het zien van de documentaire over Toon Walravens, was mijn beeld volledig veranderd. De Woenselse Poort biedt juist een kans voor mensen met psychiatrische problemen om terug te kunnen komen in de maatschappij door het bieden van forensische zorg op maat.
In de documentaire werd het hele levensverhaal van Toon Walravens door hem persoonlijk verteld, versterkt door reconstructie beelden. Al op jonge leeftijd kwam hij, mede door de gezinssituatie waar hij in verkeerde, in aanraking met criminaliteit, drugs en alcohol. Hij kwam meerdere keren in aanraking met justitie, wat resulteerde in een gevangenisstraf. Vanuit de gevangenis kreeg hij de kans om aan zichzelf te werken, met de juiste hulp binnen de Woenselse Poort.
Na zijn vrijlating keerde hij terug in de maatschappij. Al snel kwam hij er achter dat zijn verleden het vinden van een baan bemoeilijkte. Uiteindelijk werd hij gevraagd voor de centrale cliëntenraad van de GGzE. Hij ging vrijwilligerswerk doen, volgde verschillende cursussen en opleidingen, wat uiteindelijk leidde naar het werk wat hij nu doet als beleidsmedewerker herstel en rehabilitatie binnen De Woenselse Poort.
Afgezien van het feit dat de uitgevoerde strafbare feiten van de mensen niet goed te praten zijn, kan het wel zijn dat de persoon op moment van delict (ernstige) psychische aandoeningen had. Zoiets kan op verschillende manieren zijn ontstaan, door bijvoorbeeld (jeugd)trauma’s of wanneer de persoon in kwestie is gestopt met medicatie en de gevolgen van dien ondergaat. Wanneer iemand de juiste hulp hiervoor krijgt, kan dit ervoor zorgen dat hij of zij weer op het rechte pad terecht komt. Toon Walravens zei in zijn documentaire dat mensen het vaak hebben over deze ’tweede kans’. Hij ziet dit anders, namelijk dat je íedere dag een nieuwe kans krijgt. Dit vond ik een mooie uitspraak.
Brein conditionering
In één van de eerste weken van Nimbin had ik een aantal hersenspinsels die te maken hadden met de conditionering van het brein en denkpatronen die invloed hebben op ons hele ‘doen en laten’. Ik citeer hieronder een klein stukje van wat ik had opgeschreven in mijn notitieboek.
Vanaf de baarmoeder sla je misschien al wel allerlei indrukken op, wat in de versnelling gaat vanaf je geboorte. Vooral in je jongere jaren verkeer je ‘in een zuivere staat van bewustzijn‘, omdat je nog geen ervaringen hebt waaraan je kunt refereren.
Je brein zou je als het ware kunnen vergelijken met een harde schijf op een computer. De harde schijf is je onderbewustzijn, jij de computer en alles wat je ziet, hoort, voelt en meemaakt sla je op. Door slechte gewoontes of negatieve denkpatronen, geloven in je eigen waarheden zonder open te staan voor andere waarheden, ontstaan er ‘software problemen’. Om deze problemen te verhelpen, heeft je systeem als het ware een update nodig. Alles wat je veel en intensief doet, wordt uiteindelijk je persoonlijke ‘fabrieksinstelling’.
Vervolgens vroeg ik mij af of deze programmering van het brein wellicht van invloed zou kunnen zijn bij veel (maatschappelijke) problemen. Ik had een aantal voorbeelden opgesomd:
Adája Unlandt | 8-02-2023
– (Jeugd)zorg
– Financiële problemen
– Extremistische denkwijzen
– Oorlog
– Criminaliteit
– Psychische problemen
Waarom ik dit benoem, is omdat ik persoonlijk veel gelijkenissen zie tussen de verschillende persoonlijke situaties welke voorbij zijn gekomen deze week. Je kunt ontzettend veel herleiden naar de persoonlijke situatie waarin een persoon zich (heeft) verkeerd, de impact hiervan kan enorm zijn.
Van jongs af aan weet je niet beter dan hoe je het meekrijgt. Mijn gezinssituatie voelde als een oprechte bescherming van ‘de gevaarlijke buitenwereld’.
Israel van Dorsten
Eigen ervaring
Op jonge leeftijd kwam ik al in aanraking met jeugdzorg. Al gauw bleek mijn thuis situatie niet veilig en zou dit mijn persoonlijke ontwikkeling kunnen belemmeren. De rechter legde, na een verzoek van de kinderbescherming, een ondertoezichtstelling op. Niet veel later volgde een uithuisplaatsing. Ik had het geluk dat ik een tijd bij een oom en tante terecht kon, wat er ook voor zorgde dat ik de rust en ruimte had om verder te ontwikkelen en op te groeien.
Op mijn 17e jaar verhuisde ik naar een zogenaamde ’trainingsgroep’, waarbij je werd klaargestoomd om op je 18e jaar zelfstandig te gaan wonen. Op deze groep woonde een hoop jongeren met hele complexe thuissituaties en psychische problemen, wat zich vaak ook vertaalde naar criminele activiteiten. Ik was persoonlijk erg gedreven om iets te maken van mijn leven, wellicht ook door de stimulerende rol die mijn oom en tante daarin hadden gespeeld, maar de andere jongeren vergooiden de ene na de andere kans en belande hierdoor in een vicieuze cirkel. Ik zag dit aan, maar herkende daarin al snel ook het gebrek aan de capaciteit voor specialistische zorg en hulp voor deze jongeren.
Wat hebben Israel van Dorsten, de verdachte bij de politiezitting, Toon Walravens en de bewoner van de Woenselse Poort met elkaar gemeen?
1.) Toen Israel de vraag kreeg welk advies hij zou meegeven aan zorgverleners antwoordde hij: “Zorgverleners moeten minder invullen en meer luisteren, kijken en openstaan voor het feit dat dingen daadwerkelijk anders kunnen zijn dan van te voren wordt verwacht.”
2.) Een hulpverlener uit de documentaire van Toon Walravens zei dat zij had geleerd dat het heel erg belangrijk is om ‘blanco’ te starten met een patiënt, zodat je écht kunt luisteren zonder hier een oordeel bij te betrekken.
3.) De rechter bij de politiezitting bracht de persoonlijke situatie van de verdachte in kaart en nam dit mee in de uitspraak en de uiteindelijke straf van de man.
Achter ieder mens schuilt een verhaal wat hem of haar heeft gemaakt tot de persoon die hij is geweest of geworden. Wanneer hier op de juiste manier aandacht aan wordt besteed door simpelweg te luisteren zonder te oordelen, hoe erg de situatie ook is, kun je zoveel meer bewerkstelligen. Het biedt nieuwe inzichten, nieuwe kansen en draagt misschien ook wel bij aan de verbetering van het geheel.
Ik sluit dit blog af met een uitspraak van Toon Walravens. Iets waar ik mij ook persoonlijk wel in herken als als journalist in wording.
Het verhaal van de ander is belangrijker dan dat van mij. Pas daarna kijk ik welk stuk uit mijn verhaal zou kunnen helpen. De rest is ballast. Het bieden van hoop vanuit eigen ervaring is veel beter dan het bieden van hoop aan de hand van protocollen en regels.
Toon Walravens